W dzisiejszym, szybko rozwijającym się świecie cyfrowym, centra danych stanowią kręgosłup infrastruktury IT, umożliwiając działanie najbardziej krytycznych aspektów naszego codziennego życia. Od obsługi ogromnych ilości danych generowanych przez korporacje, poprzez zapewnienie działania usług e-commerce, aż po streaming multimediów i utrzymanie platform społecznościowych – wszystko to opiera się na niezawodności i efektywności centrów danych. Te kompleksowe obiekty, znane również jako data center, nie są zwykłymi pomieszczeniami czy budynkami. To wysoko zorganizowane i skomplikowane ekosystemy, które przechowują, zarządzają i dystrybuują dane cyfrowe, będące życiową krwią współczesnej gospodarki cyfrowej.
Amerykańskie przedsiębiorstwo informatyczne Google, jedno z wielu technologicznych gigantów, używa aż 20 dedykowanych centrów danych rozmieszczonych na całym świecie do obsługi swoich 2,5 miliona serwerów. To podkreśla skalę i znaczenie tych obiektów w utrzymaniu ciągłości cyfrowych usług i operacji na globalną skalę.
Wewnątrz tych zaawansowanych technologicznie fortec znajduje się infrastruktura krytyczna, w tym serwery, urządzenia do przechowywania danych, jak Storage Area Networks (SAN), oraz infrastruktura sieciowa, które są niezbędne do przetwarzania, przechowywania i dystrybucji ogromnych ilości danych. Ale to nie tylko sprzęt definiuje centrum danych. Równie ważne są zaimplementowane mechanizmy i procedury zwiększające bezpieczeństwo i zapewniające ciągłość działania serwerów. Redundancja serwerów, elementów sieciowych i dysków, zaawansowane systemy wentylacji i chłodzenia, zasilanie awaryjne, wielokrotne redundancje połączeń sieciowych do różnych dostawców i linii elektroenergetycznych, a także zabezpieczenia przeciwpożarowe i kontrola dostępu, to tylko niektóre z wielu aspektów, które zapewniają, że dane, często opisane jako nowa ropa naftowa, są bezpiecznie przechowywane i dostępne 24/7.
Rozumienie roli i funkcji centrów danych jest kluczowe, nie tylko dla profesjonalistów IT i przedsiębiorstw technologicznych, ale dla każdego, kto korzysta z internetu.
Polski sektor centrów przetwarzania danych w 2024 roku przeżywa okres bujnego wzrostu, co potwierdzają analizy renomowanych instytucji badawczych. Prognozowany przyrost wartości rynku o 15-18% podkreśla coraz istotniejszą pozycję Polski w europejskim ekosystemie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT), szczególnie w świetle rosnącego zapotrzebowania na usługi cyfrowe. Szczegółowa ocena aktualnych warunków oraz przewidywań na nadchodzące lata rzuca światło na dominujące tendencje i wyzwania stojące przed polskim segmentem data center.
Imponujący wzrost jest rezultatem szeregu czynników. Wzmacniający się sektor ICT w Polsce, obejmujący zarówno rozbudowę infrastruktury telekomunikacyjnej, jak i ekspansję usług cyfrowych, stanowi główny motor napędowy. Wzrastające zainteresowanie zakupami online, które odnotowało logarytmiczny wzrost w ostatnich latach, dodatkowo amplifikuje potrzebę zwiększenia mocy obliczeniowych. Ponadto, rosnące wykorzystanie platform OTT (over-the-top) i aplikacji mobilnych, coraz bardziej zakorzenionych w codziennym życiu, eskaluje zapotrzebowanie na przetwarzanie i przechowywanie danych.
Jako stolica Polski, Warszawa zajmuje czołową pozycję w rozwoju infrastruktury centrów danych w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Porównywalna moc obliczeniowa z innymi europejskimi stolicami oraz dynamiczny rozwój umacniają pozycję Warszawy jako preferowanej lokalizacji dla inwestycji w branży data center. Debaty ekspertów na temat globalnej pozycji Warszawy w sektorze, zorganizowane przez platformy takie jak TELKO.in i LIM DC, podkreślają znaczenie miasta jako kluczowego węzła dla przepływów danych w regionie.
Konsolidacja w polskim sektorze data center jest widoczna i przynosi zarówno korzyści, jak i stawia przed sektorem nowe wyzwania. Dominacja kilku dużych graczy może wydawać się barierą dla nowych, mniejszych przedsiębiorstw, jednak zapewnia stabilność i otwiera drzwi do realizacji dużych projektów inwestycyjnych, kluczowych dla rozwoju nowoczesnej infrastruktury IT.
Duże przedsiębiorstwa na rynku data center dysponują zasobami umożliwiającymi inwestycje w najnowocześniejsze technologie i innowacje, co sprzyja szybkiej adaptacji nowych rozwiązań. Skupienie kapitału sprzyja podnoszeniu standardów operacyjnych i jakości oferowanych usług, co bezpośrednio przekłada się na zadowolenie klientów. Większe przedsiębiorstwa mają możliwość zapewnienia wyższego poziomu bezpieczeństwa danych, co jest kluczowym aspektem dla wielu klientów.
Dominacja największych graczy może jednak utrudniać nowym firmom wejście na rynek, ograniczając różnorodność i innowacyjność. Zbyt duża konsolidacja może prowadzić do mniejszej konkurencji, co negatywnie wpłynie na ceny i dostępność usług. Aby utrzymać zdrową równowagę między korzyściami a wyzwaniami konsolidacji, kluczowe będzie wspieranie konkurencji i innowacyjności poprzez strategiczne planowanie i regulacje. Rozwój nowych technologii, inwestycje w zrównoważony rozwój oraz promowanie regionalnego i lokalnego wzrostu będą miały decydujące znaczenie dla przyszłości polskiego rynku centrów danych.
W kontekście dynamicznego rozwoju, Polska ma szansę na umocnienie swojej pozycji jako kluczowego centrum danych dla Europy, co wymaga jednak ciągłych inwestycji w infrastrukturę, technologię i ludzi. Przyszłość polskiego sektora data center rysuje się w jasnych barwach, z obietnicą dalszego wzrostu i innowacji. Polska znacząco zwiększa swoje moce, co jest widoczne w rosnącej liczbie inwestycji zarówno krajowych, jak i międzynarodowych. Wzrost ten jest częściowo napędzany strategicznym położeniem Polski w Europie, zapewniającym doskonałe połączenia z resztą kontynentu oraz zwiększonym zapotrzebowaniem na usługi cyfrowe w regionie.
Polska, choć dynamicznie rozwijająca się, nadal pozostaje w tyle za liderami europejskimi takimi jak Niemcy, Francja, czy Holandia, jeśli chodzi o całkowitą przepustowość i moce obliczeniowe dostępne w centrach danych. Kraje te mają długą historię inwestycji w infrastrukturę IT i są domem dla wielu dużych, międzynarodowych hubów danych.
Polska szybko jednak nadrabia zaległości w zakresie innowacyjności i wykorzystania nowych technologii, w tym zrównoważonego rozwoju i efektywności energetycznej. Inwestycje w nowoczesne rozwiązania, takie jak chłodzenie cieczą czy zielona energia, są coraz bardziej powszechne, co przybliża Polskę do standardów krajów skandynawskich, które są pionierami w tej dziedzinie.
Polska oferuje unikalną wartość dodaną w postaci swojego strategicznego położenia, tworząc most między Europą Zachodnią a rosnącymi rynkami Europy Wschodniej i Azji. Ta geostrategiczna przewaga może przyciągać międzynarodowych inwestorów, którzy chcą dywersyfikować swoją obecność i zwiększyć odporność sieci. Polska dysponuje także silnym i rosnącym rynkiem wewnętrznym z zapotrzebowaniem na usługi centrów danych, co jest wspierane przez szybki rozwój sektora e-commerce, usług cyfrowych i technologii informacyjnych.
Oczekuje się, że Polska będzie kontynuować swoją trajektorię wzrostu na rynku centrów danych, stopniowo zwiększając swoją konkurencyjność na tle globalnym. Kluczowe będzie utrzymanie tempa inwestycji w infrastrukturę, technologię oraz innowacje, aby maksymalizować potencjał Polski jako centrum danych dla Europy i poza nią.
Bezpieczeństwo centrów danych stanowi jeden z najważniejszych aspektów zarządzania infrastrukturą IT, kluczowego dla zachowania ciągłości działania usług cyfrowych i ochrony wrażliwych danych. W Polsce, na fali dynamicznego rozwoju sektora, podjęto szereg zaawansowanych środków zabezpieczających, mających na celu nie tylko fizyczną ochronę obiektów, ale również zabezpieczenie przed cyberatakami, awariami systemów oraz innymi zagrożeniami. Strategie te obejmują zastosowanie wielopoziomowych systemów autoryzacji dostępu, monitorowanie środowiska pracy serwerów 24/7 przez zaawansowane systemy kontroli, a także implementację zaawansowanych rozwiązań w zakresie redundancji danych i systemów zasilania awaryjnego.
Ponadto, polskie centra danych stosują najnowsze technologie szyfrowania i firewalli, zapewniając tym samym wysoki poziom bezpieczeństwa przetwarzanych danych. W odpowiedzi na rosnące zagrożenia cybernetyczne, wdrażane są również kompleksowe procedury reagowania na incydenty i regularne audyty bezpieczeństwa, mające na celu nieustanne doskonalenie mechanizmów ochrony. Taka wielowymiarowa strategia zabezpieczeń nie tylko podnosi poziom zaufania klientów i użytkowników, ale także przyczynia się do stabilnego rozwoju cyfrowej gospodarki Polski, umacniając jej pozycję na mapie europejskiego rynku teleinformatycznego.
Centra danych, będące fundamentem dla współczesnych usług telekomunikacyjnych, odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu ciągłości i wydajności cyfrowej infrastruktury. Dla rynku telekomunikacyjnego, są one nie tylko magazynami danych, ale przede wszystkim centralnymi węzłami przetwarzania i dystrybucji, które umożliwiają szybką i niezawodną komunikację na skalę globalną. Polska, rozwijając swoje moce w zakresie centrów danych, staje się coraz ważniejszym graczem na europejskim rynku telekomunikacyjnym, oferując infrastrukturę zdolną do obsługi rosnących wymagań zarówno krajowych, jak i międzynarodowych operatorów.
W kontekście telekomunikacji, centra danych w Polsce pełnią kluczową rolę w zapewnianiu niezbędnej przepustowości, minimalizacji opóźnień i oferowaniu usług o wysokiej dostępności, co jest niezbędne dla operatorów mobilnych, dostawców internetowych oraz usług strumieniowania treści. Ich strategiczne rozmieszczenie i zaawansowana infrastruktura sprzyjają optymalizacji ścieżek danych, co jest krytyczne dla efektywnego przepływu informacji i zapewnienia wysokiej jakości usług końcowym użytkownikom.
Polska, inwestując w nowoczesne technologie centrow danych, takie jak zrównoważone rozwiązania chłodzące i zieloną energię, nie tylko podnosi standardy efektywności energetycznej, ale również przyczynia się do redukcji śladu węglowego sektora telekomunikacyjnego. To z kolei odpowiada na globalne wezwania do bardziej ekologicznej i zrównoważonej przyszłości technologicznej.
W miarę jak Polska kontynuuje rozbudowę i modernizację swoich centrów danych, jej rola w europejskim ekosystemie telekomunikacyjnym staje się coraz bardziej znacząca. Przyszłość polskiego rynku centrów danych wydaje się obiecująca, z potencjałem nie tylko do wzmacniania lokalnej gospodarki cyfrowej, ale również do przyczyniania się do stabilności i innowacyjności na szerszym rynku telekomunikacyjnym. Utrzymanie tempa inwestycji w infrastrukturę, technologię oraz innowacje będzie kluczowe dla maksymalizacji potencjału Polski jako zaawansowanego technologicznie centrum danych dla branży telekomunikacyjnej, zarówno w Europie, jak i na świecie.
Centra danych odgrywają kluczową rolę w współczesnej gospodarce cyfrowej, stanowiąc fundament dla szerokiego spektrum usług, od e-commerce po platformy społecznościowe i usługi telekomunikacyjne. Ich rozwój w Polsce świadczy o dynamicznym postępie technologicznym kraju, podkreślając jednocześnie potrzebę inwestycji w nowoczesną i bezpieczną infrastrukturę IT. Przybliżenie roli, jaką centra danych pełnią w obsłudze krytycznych operacji cyfrowych, oraz ich znaczenie dla rynku telekomunikacyjnego, ukazuje kompleksowość i wielowymiarowość tej branży.
Bezpieczeństwo centrów danych jest nieodzownym elementem ich funkcjonowania, wymagającym ciągłych inwestycji w zaawansowane technologie i procedury ochronne. Polskie centra danych, reagując na te potrzeby, wdrażają rozwiązania na światowym poziomie, gwarantując ochronę danych i ciągłość usług. Z kolei geostrategiczne położenie Polski wzmacnia jej pozycję jako kluczowego hubu danych dla Europy, otwierając nowe możliwości dla rynku telekomunikacyjnego i e-commerce.
Jednakże, aby utrzymać dynamikę rozwoju i konkurencyjność na międzynarodowym rynku, polskie centra danych muszą zapewnić stabilne finansowanie. Długoterminowy wynajem infrastruktury telekomunikacyjnej wyłania się tutaj jako atrakcyjna opcja, oferująca korzyści zarówno dla dostawców, jak i użytkowników. Ta forma finansowania nie tylko zapewnia centrom danych niezbędne zasoby na rozwój i modernizację, ale również umożliwia klientom korzystanie z najnowocześniejszej infrastruktury bez konieczności ponoszenia wysokich kosztów inwestycyjnych.
Ogromne korzyści płynące ze sprzedaży długoterminowego wynajmu podkreślają potencjał tej branży jako silnika wzrostu gospodarczego i innowacji. Zapewnienie stabilnego finansowania jest kluczowe dla utrzymania wysokiego poziomu bezpieczeństwa, rozwijania nowych technologii i podnoszenia standardów operacyjnych. Tym samym, inwestycje te nie tylko wzmacniają pozycję Polski na globalnej mapie centrów danych, ale również przyczyniają się do rozwoju społeczeństwa informacyjnego, oferując szybki dostęp do danych i usług cyfrowych na najwyższym poziomie.
Podsumowując, rozwój centrów danych w Polsce jest nie tylko świadectwem technologicznego postępu, ale również wizją przyszłości, w której stabilne finansowanie i inwestycje w bezpieczeństwo oraz nowoczesną infrastrukturę telekomunikacyjną są kluczami do budowania silnej i dynamicznej gospodarki cyfrowej.
Rozwój centrów danych w Polsce, który łączy w sobie zaawansowane technologie, strategiczne inwestycje oraz wysoki poziom bezpieczeństwa, ma zasadnicze znaczenie dla dynamicznie rozwijającej się gospodarki cyfrowej kraju. Inicjatywy takie jak długoterminowy wynajem infrastruktury telekomunikacyjnej otwierają nowe możliwości dla branży, zapewniając stabilne finansowanie i umożliwiając dostęp do nowoczesnych rozwiązań bez obciążających kosztów inicjalnych.
W kontekście tych dynamicznych zmian i wyzwań, ważnym wydarzeniem branżowym, na które warto zwrócić uwagę, jest DCN Warsaw 2024. Po niezwykle udanej edycji w 2023 roku, gdzie zgromadzono ponad 700 liderów infrastruktury cyfrowej z polskiego ekosystemu centrów danych i miało miejsce oficjalne uruchomienie Polskiego Stowarzyszenia Centrów Danych, DCN powraca do Warszawy z jeszcze większym i szerszym Szczytem Centrów Danych. Agenda konferencji DCN Warsaw 2024 zaoferuje kluczowe wglądy w optymalizację wewnętrznych i zewnętrznych aktywów infrastruktury cyfrowej z perspektywy obiektu, IT oraz biznesu. Program będzie również omawiać problemy i możliwości, jakie nowe technologie wprowadzają do polskiej areny centrów danych.
Oprócz konferencji, DCN Warsaw 2024 zaprezentuje unikalne środowisko wystawiennicze, gdzie uczestnicy będą mieli szansę na bezpośrednie doświadczenie demonstracji od dostawców najnowocześniejszego sprzętu infrastrukturalnego, oprogramowania i usług. To wydarzenie stanowi doskonałą okazję do sieciowania, wymiany wiedzy i doświadczeń, a także do zapoznania się z najnowszymi trendami i innowacjami w branży centrów danych.
DCN Warsaw 2024 zapowiada się jako kluczowe wydarzenie dla liderów i innowatorów branży centrów danych, oferując szeroki zakres tematów od zrównoważonego rozwoju po najnowsze technologiczne innowacje. Konferencja rozpocznie się od porannego przywitania przez CEO Data Center Nation, Davide Ortisiego, po czym uczestnicy będą mieli okazję zgłębić przyszłość Polskiego Stowarzyszenia Centrów Danych, strategie zrównoważonego rozwoju w chmurze, wpływ sztucznej inteligencji na infrastrukturę IT, oraz współpracę centrów danych z siecią energetyczną w kontekście rozwoju OZE.
Sesje będą również poświęcone przyszłości zarządzania siecią w centrach danych z wykorzystaniem AI, projektowaniu i budowie centrów danych, trendom na 2024 rok, wykorzystaniu ciepła odpadowego, a także perspektywom rynku nieruchomości centrów danych w Polsce. Konferencja poruszy również tematykę standardów w centrach danych, modularnych rozwiązań dla skalowalności oraz zmieniającej się roli dostawców infrastruktury.
DCN Warsaw 2024 zakończy się sesją na temat praktycznych programów zrównoważonego rozwoju, zanim przejdzie do wieczornego networkingu. To wydarzenie stanowi idealną platformę do wymiany wiedzy, doświadczeń i najlepszych praktyk wśród profesjonalistów branży, a także do zapoznania się z najnowszymi rozwiązaniami i trendami, które kształtują przyszłość centrów danych.
Prezenterzy konferencji:
- Riccardo Degli Effetti, Virtus Data Centres, Vice President EMEA Operational Readiness & Site Delivery
- Simon Allen, Data Center Nation, Global Strategic Advisor
- Krzysztof Szczygieł, Polski Instytut Data Center, Director
- Tomasz Różycki, ENGIE SAR, Managing Director
- Andrzej Różycki, ENGIE SAR, Data Center and Hospital Expert
- Tomasz Łosek, Turner & Townsend, Director Poland – Data Center Sector Lead
- Heiko Siats, CBRE, Business Development Manager CEE
- Grzegorz Bramowicz, Netia, Director of the Data Center Department
- Jerzy Rymarczuk, Supermicro, Business Development Eastern Europe
- Andrzej Borowski, Arup, Associate Director – Electrical Engineer
- Robert Brzozowski, Studio Klima, President
- Adam Ponichtera, DATA4 Group, Country Director Poland
- Michał Redlich, FAST Group, Deputy CEO
- Sławomir Koszołko, Atman, CEO
- Loren Long, Clear Sustainability, Managing Director
- Wojciech Stramski, Beyond.pl, CEO
- Umberto Sordino, EAE Italia, Managing Director
- Tomasz Kulik, Rittal, Sales Director IT
- Maciej Wiśniewski, AODC – Art of Data Center, CEO
- Radek Stolar, Rittal, Director of Global IT Business Development & Strategy
- Sylwia Pyśkiewicz, Equinix Poland, Managing Director
- Igor Grdic, Vertiv, Regional Director Central Eastern Europe
- Gary Tinkler, Legrand Data Center Solutions, VP Business Development
- Niek van der Pas, Legrand Data Center Solutions, Lead Data Centre Expert
- Volodymyr Saviak, Hewlett Packard Enterprise, AI & HPC Sales Manager – CEE
- Robert Komar, Equinix, COO
- Tomasz Wojtylak, Atlas Ward, Contract Director
- Michał Wójcicki, Atlas Ward, Technical & Commercial Director
- Michał Feier, Inplag, Director of Implementation
- Dariusz Wietrzyński, PORR, Member of the Board
- Dominika Bettman, Microsoft, General Manager – Poland
- Wojciech Jarosz, Polskie Siecie Elektroenergetyczne, Director
- Michał Piechulek, BKT Elektronik, Project Office Director
- Jerzy Fałkowski, Studio Klima, Director of Electrical Department
- Agnieszka Kowalczyk, b4PM, Project Manager
- Maciej Kalinowski, Socomec, Technical & Specification Support Team Manager
- Bartłomiej Matyja, 3S Data Center / Play, Deputy Director of Infrastructure Maintenance
- Zbigniew Kowalski, Engie Sar, Data Center Business Development Director
- Marek Amrozy, Narodowa Agencja Poszanowania Energii, Proxy, Head of Energy Efficiency Department
- Peter Schmatolla, Stulz, Director
- Bogusław Perkowski, Polkomtel, Building Technology Team Manager
- Bartosz Biernacki, OPW Systems, President
- Uladzislau Shauchuk, Eaton, Product Manager
- Jacek Misiejuk, Enel X, President
- Małgorzata Sieradzka, Kancelaria Adwokacka MSW, Adwokat Prof. Nadzw. Dr hab.
- Paweł Floriańczyk, PKO Bank Polski, Data Center Team Manager
- Marcin Sęk, NASK, Head of KCPD Program
- Tobias Kederer, Amazon Web Services, EMEA Head of Sustainability
- Adam Narloch, Greenberg Traurig, Head of Data Center Practice
- Agnieszka Jankowska, CBRE, Associate Director
- Hans Obermillacher, Panduit, Business Development EMEA
- Fedor Nabokov, Panduit, Technical Systems Engineer
- Tomasz Morawski, ArchDeco, Architect
- Piotr Kowalski, Beyond.pl, Head of Innovation
- Krystian Pypłacz, Data4 Group, Operations Director Poland
- Joris Verdickt, Schneider Electric, Vice President of Marketing, Secure Power Division
- Paweł Kornaś, Rittal, Key Account Manager IT
- Robert Busz, EdgeConneX, Vice President
- Paweł Kocimowski, Juniper Networks, Senior Systems Engineer
- Judy Wu, Delta Electronics, Marketing Communications Manager
- Michał Semeniuk, Delta Electronics, Country Head, Communication & Information Solutions BU
- Ivan Bekavac, Delta Electronics, Technical Sales Manager
- Radosław Potera, Atman, CTO/COO
- Piotr Przybył, Arup, Associate – Electrical Engineer
- Ernest Bodziuch, Polsat, Business Journalist
- Ireneusz Wochlik, Aigorithmics, CEO
- Andrzej Jankowski, Intel Corporation, AI Sales Engineer
- Roger Mroczek, QTS Data Centers, Director of Real Estate – Europe
Rada programowa konferencji:
- Adam Ponichtera, DATA4 Group, Country Director Poland
- Andrzej Różycki, ENGIE SAR, Data Center and Hospital Expert
- Daniel Piechocki, Orange Polska, Director of Infrastructure and Services Maintenance
- Donata Guerrini, Google, Strategic Negotiator Global Infrastructure
- Gerard Dermont, Vertiv, Strategic Segments Director, Central Eastern Europe
- Grzegorz Bramowicz, Netia SA, Director of the Data Center Department
- Heiko Siats, CBRE, Business Development Manager Central & East Europe
- Jakub Wolski, Honeywell, DC Strategy & BD Leader for One BMS EMEA
- Janusz Gutowski, AXI IMMO Services, CEO
- Krzysztof Szczygiel, Polski Instytut Data Center, President
- Maciej Wiśniewski, AODC, CEO
- Małgorzata Kasperska, Schneider Electric, Vice President of Secure Power Division
- Mateusz Tykierko, Polska Chmura, Vice-President
- Michal Redlich, FAST Group, Deputy CEO
- Paweł Włodarczak, PM Group, Technical Director
- Radek Odrobina, Ernst & Young, IoT CTO EMEIA
- Richard Pimper, Huawei, VP and CTO
- Robert Berlinski, BCA Engineering Group, CEO & General Manager
- Scott Roots, Uptime Institute, Business Development Director EMEA
- Simon Allen, Data Center Nation, Global Strategic Advisor
- Sławomir Koszołko, Atman, CEO
- Susanna Kass, Stanford University, InfraPrime & UNSDG Program
- Tomasz Kulik, Rittal, Sales Director IT
- Umberto Sordino, EAE Italia, Managing Director
- Wojciech Stramski, Beyond.pl, CEO
Źródła:
- Rynek data center w Polsce urośnie o 15-18 proc.
- Data Center Nation Warsaw 2024
- Centrum danych – Wikipedia
Czytaj także: Przyszłość centrów danych w Polsce
Jeśli posiadasz antenę lub inną infrastrukturę telekomunikacyjną na swojej posesji, wypełnij ankietę aby otrzymać jednomiesięczny dostęp do audiobooków EMPIK GO – ankieta.*
* Dostępy są przesyłane w paczkach, niestety jeszcze nie automatycznie, dlatego też może minąć pewien czas zanim je otrzymasz, dziękujemy za cierpliwość.